Zespół stresu pourazowego jak pomóc?

Każdy z nas inaczej reaguje na silne przeżycia emocjonalne. Jedni są niezwykle odporni na stresujące i niebezpieczne sytuacje, dla innych z kolei, pozornie niegroźne zdarzenie może wywołać lęk, a nawet depresję. Każdy z nas ma określoną granicę odporności na stres, a przekroczenie jej powoduje wyraźne skutki w naszej psychice. Przeżyta trauma, spowodowana na przykład powodzią, gwałtem, czy niewielkim wypadkiem komunikacyjnym, może przerodzić się w zespół stresu pourazowego – PTSD.

Objawy post-traumatic stres disorder

Pierwsza grupa objawów związana jest z ponownym przeżywaniem traumatycznego wydarzenia. Zalicza się do niej:

• nawracające wspomnienia;
• uporczywe i przykre sny, które także nawracają;
• odczucie powtórzenia się traumatycznego zdarzenia;
• intensywne cierpienie psychiczne.

Kolejną grupą objawów jest grupa dotycząca unikania wszystkiego, co związane jest z traumatycznym wydarzeniem. Chodzi tu głównie o:

• unikanie rozmów, uczuć i myśli związanych z przeżytym zdarzeniem;
• unikanie wszelkich bodźców, które wywołać mogą traumatyczne wspomnienia;
• fobie;
• unikanie jakiejkolwiek wiedzy o zdarzeniu – amnezja;
• odczucie wyobcowania, oddalenia;
• niechęć do tworzenia dalszych perspektyw.

Trzecia, ostatnia już, grupa objawów dotyczy nadmiernej pobudliwości:

• problemów z koncentracją;
• bezsenności;
• wybuchowości i gniewu;
• przesadnej czujności;
• nadmiernej reakcji na bodźce.

Źródło: pexels.com

Terapia potraumatyczna

Jedną z form profesjonalnej pomocy dla tych, którzy doświadczyli w swoim życiu jakiejkolwiek traumy, jest terapia zaburzeń potraumatycznych. Ta, stosunkowo nowa, dziedzina pomaga poradzić wielu osobom z emocjonalnymi odczuciami przeżytej traumy. Bardzo prężnie się rozwija i jest niezwykle skuteczna, o czym świadczy fakt, że w związku z wydarzeniami z 11 września 2001 roku podjęto decyzję o skierowaniu wszystkich pracujących w Nowym Yorku policjantów na terapię. Niestety, w naszym kraju wciąż za mało jest ośrodków, a także specjalistów, kierujących się tym podejściem terapii do ludzi po traumatycznych przejściach.

Ogólne założenia terapii potraumatycznej

Ogóle tezy związane z tą formą terapii dotyczą:

• rozpoznania i czasu trwania całej terapii;
• strategii terapeutycznych;
• trudności związanych z procesem terapii.

Rozpoczęcie terapii i czas jej trwania

Nie należy zwlekać z rozpoczęciem terapii PTSD. Dodatkowo powinna być ona krótkotrwała i skoncentrowana na pacjencie – traumatycznej sytuacji jaką przeżywa. Podstawowym celem spotkań jest przywrócenie pacjenta do stanu emocjonalnego oraz poziomu jego funkcjonowania sprzed zdarzenia traumatycznego.

Strategie terapii

Znani naukowcy w swych dziełach wymieniają cztery kategorie strategii:

• Wsparcie umiejętności radzenia sobie – ważne jest ustalenie przymierza terapeutycznego. Pomoże to pacjentowi w poruszaniu kwestii dotkliwych doświadczeń i mówienia o nich.
• Ukazanie traumatycznego zdarzenia w innym świetle – jego normalizacja. Osoba zmagająca się z zespołem stresu pourazowego ma wrażenie, że przeżyła coś nienormalnego. Nie rozumie odczuwanych reakcji. Proces terapii ma pomóc pacjentowi w zrozumieniu tego, że wiele z jego zachowań jest normalnych. Chodzi tu głównie o zapobieganie rozwojowi dalszej traumy oraz zaaranżowanie atmosfery, która będzie sprzyjać pacjentowi w wykorzystaniu posiadanych zasobów.
• Zminimalizowanie problemu unikania – pacjenci po przeżytej traumie bardzo często zmagają się z odrętwieniem, fobią, amnezją. Nie chcą się także komunikować z innymi, na temat zdarzenia jakiego doświadczyli. Wszystko to musi zostać przerwane. Tylko wówczas pacjent będzie w stanie „przetrawić” traumatyczne przeżycia i przestanie pogarszać swoją sytuację, bo unikanie do niczego dobrego nie prowadzi.
• Zmiana znaczenia traumy – ta strategia dąży do przeniesienia uwagi z tego co było, na to co będzie.

Trudności w terapii potraumatycznej

Leczenie pacjentów z traumą nie jest prostym zadaniem i wiąże się z licznymi wyzwaniami. Trudności te narastają w momencie, gdy wielkość traumy wzrasta, na przykład w wyniku odłożenia w czasie procesu leczenia. Wszelkie problemy mogą też wynikać z osoby pacjenta, albo terapeuty. Autorzy wielu publikacji mówią o następujących kategoriach trudności:

• uprzedzenia związane z zespołem stresu pourazowego jako odrębnego albo rzadkiego zaburzenia;
• negowanie przydatności diagnozy;
• tendencja do stawiania diagnozy w oparciu o własne wrażenie;
• terapeuta nie może potwierdzić wielu informacji i symptomów, które przekazuje mu pacjent;
• pacjent, który milczy – zwłaszcza, gdy stres związany jest z przeżytym gwałtem, obozem śmierci, wojną, czy torturami – są to jedne z najcięższych do wyleczenia traum.

Omawiana forma terapii jest dość sporym wyzwaniem, zarówno dla osób, które zmagają się ze skrajnym stresem potraumatycznym, jak i dla samych terapeutów. Wraz z upływającym czasem i postępem wiedzy, stosowane w terapii techniki ulegają modyfikacji. Coraz częściej stosowane są techniki poznawcze – bardzo dobrze przystosowane do współpracy z klientem, który doświadczył traumy.

Z roku na rok wzrasta także liczba badań i prowadzonych eksperymentów, które za cel stawiają sobie przetestowanie i sprawdzenie różnych terapeutycznych podejść. Wiele z nich jest bardzo konkretnych i wartościowych, a podsumowując ich treści można śmiało powiedzieć, że postęp w leczeniu stresu potraumatycznego i jego skuteczność są widoczne. Największą efektywnością cechują się techniki poznawczo-behawioralne przedstawiające możliwy wpływ steru na pojawiające się symptomy psychopatologiczne.

Źródła:

• K. C. Peterson, M. F. Prout, R. A. Schwarz, Post-traumatic stress disorder: A clinician’s guide, New York 1991;
• L. Grzesiuk, Psychoterapia. Praktyka, Warszawa 2006.